top of page

Naẓam Tajwīd • نظم تجويد

Updated: 13 Feb 2023

راج حاج محمد سعيد بن راج حاج محمد طاهر ريو (مـ. ١٣٣٩هـ \ ١٩١٩م)

Raja Ḥāji Muḥammad Sa‘īd Ibn Raja Ḥāji Muḥammad Ṭāhir Riau (m. 1339H/1919M)


بسم الله الرحمن الرحيم

Bismi’Llāh al-Raḥmān al-Raḥīm

​الحمد للّٰه توهن يڠكاي

مڽولوهي هاتي سݢل مانسي

دڠن قرأن يڠتراڠ چهيا

دتورنكن داتس نبي يڠمليا

​Al-Ḥamduli’Llāh Tuhan Yang Kaya

Menyuluhi hati segala manusia

Dengan Qur’ān yang terang cahaya

Diturunkan di atas Nabī yang mulia

​صلوة دان سلام ڤول دكات

داتس نبي ڤڠهولو كيت

داتس كلوارݢ صحبتڽ سرت

يڠ مننجوقكن جالن يڠڽات

​Ṣalawāt dan salām pula dikata

Di atas Nabī penghulu kita

Di atas keluarga ṣaḥābatnya serta

Yang menunjukkan jalan yang nyata

​وبعد اينله نظم يڠ ڤندق

بچارا تجويد امڤوڽ كهندق

مدهمداهن كسماران تيدق

داڤة دفهمكن اوليهڽ بودق

​Wa ba‘du inilah naẓam yang pandak

Bicara tajwīd empunya kehendak

Mudah-mudahan kesamaran tidak

Dapat difahamkan olehnya budak

​همب ڤربواة اين كراڠن

مڠاكو دڠن سݢل ككوراڠن

كڤد الله جوݢ ڤݢاڠن

دهارڤكن امڤون سرت ڤرتلوڠن

​Hamba perbuat ini karangan

Mengaku dengan segala kekurangan

Kepada Allāh juga pegangan

Diharapkan ampun serta pertolongan

​جكلو برجمڤا سسؤرڠ سودارا

اكن كسلاهن اتوڤون چدرا

اتو ككوراڠن ڽات كتارا

ڤرباࢨكي دي دڠنڽ سݢرا

​Jikalau berjumpa seseorang saudara

Akan kesalahan ataupun cedera

Atau kekurangan nyata ketara

Perbaiki dia dengannya segera

​حكم نون يڠماتي دان تنوين

​Ḥukum Nūn yang Mati dan Tanwīn

​​تنوين اتو نون يڠماتي

حكمنڽ امڤة دبري ارتي

(ڤرتام) اظهار ڽات دسبوتي

سبلومڽ حروف يڠ انم ڤستي

​​Tanwīn atau nūn yang mati

Ḥukumnya empat diberi erti

(Pertama) iẓhār nyata disebuti

Sebelumnya ḥuruf yang enam pasti

​همزه ها سرت عين

حا دان خا سرت غين

حروف الحلق نماڽ اين

كلوارڽ دري دالم تكق انسانِ

​Hamzah hā serta ‘ayni

Ḥa dan khā serta ghayni

Ḥuruf al-ḥalq namanya ini

Keluarnya dari dalam tekak insāni

​​(كدوا) ادغام بوڽي برساتو

جكلو كمدينڽ ساله سوات

درڤد انم حروف ترتنتو

ڤد يرملون ڽات دسيتو

​(Kedua) idghām bunyi bersatu

Jikalau kemudiannya salah suatu

Daripada enam ḥurūf tertentu

Pada yarmalūn nyata di situ

​​تتاڤي ادغام دوا دكات

(ڤرتام) دڠن غنه بسرت

يعني بردڠوڠ دبري ڽات

دڠن ينمو دعلامتكن ڤنديت

​​Tetapi idghām dua dikata

(Pertama) dengan ghunnah beserta

Ya‘nī berdengung diberi nyata

Dengan yanmū di‘alāmatkan pendeta

​(كدوا) ايت ايوهي مودا

بغير غنه ددڠوڠكن تيادا

ڤد رل علامتڽ ادا

حفظكندي ددالم دادا

​​(Kedua) itu ayuhai muda

Bi ghayri ghunnah didengungkan tiada

Pada rā lām ‘alāmatnya ada

Ḥafaẓkan dia di dalam dada

نون يڠ ماتي جكلو اداله

ددالم كلمه ادغام تياداله

تتاڤي اظهار جوݢ ثابتله

سڤرت دنيا صنوان دباچله​

​Nūn yang mati jikalau adalah

Di dalam kalimah idghām tiadalah

Tetapi iẓhār juga thābitlah

Seperti dunyā ṣinwān dibacalah

​(كتيݢ) اقلاب دتوكركن بوڽيڽ

اكن ميم بسرت غنهڽ

دسرتاكن ڤول دڠن اخفاڽ

تتكال با اد كمدينڽ

​(Ketiga) iqlāb ditukarkan bunyinya

Akan mīm beserta ghunnahnya

Disertakan pula dengan ikhfānya

Tatkala bā ada kemudiannya

​​(كأمڤت) اخفا دسمبوڽيكن

لاࢨن درڤد يڠدسبوتكن

درڤد حروف يڠتله دڽتاكن

دڠن غنه جوݢ سرتاكن

​(Keempat) ikhfā disembunyikan

Lain daripada yang disebutkan

Daripada ḥuruf yang telah dinyatakan

Dengan ghunnah juga sertakan

​ليم بلس حروفڽ دڽتاكن علما

ايڠتكن جاڠن جادي ڤرچوم

صيف ذا ثنا كم جاد شخص قد سما

دم طيبا زد في تقى ضع ظالما

​Lima belas ḥurufnya dinyatakan ‘ulamā

Ingatkan jangan jadi percuma

Ṣif dhā thanā kam jāda shakhṣ qad samā

Dum ṭayyibā zid fī tuqā ḍa‘ ẓālimā

​حكم نون دان ميم يڠبرسبدو

Ḥukum Nūn dan Mīm yang Bersabdu

​​ميم نون جک اداله

اي برسبدو دڠوڠكنله

كدواڽ اين دنماكنله

حروف غنه اتو أغن له

​​Mīm nūn jika adalah

Ia bersabdu dengungkanlah

Keduanya ini dinamakanlah

Ḥuruf ghunnah atau aghann lah

​حكم ميم يڠ ماتي

Ḥukum Mīm yang Mati

​ميم يڠ ماتي دبري معرفة

حكمڽ تيݢ تيادا امڤة

تتكال كمدينڽ با دداڤة

نسچاي (دإِخفاكن) دسيتو تمڤة

​Mīm yang mati diberi ma‘rifat

Ḥukumnya tiga tiada empat

Tatkala kemudiannya bā didapat

Nescaya (diikhfākan) di situ tempat

​​تتاڤ (إِدغام) هارسله ڤول

دمكينله اظهارڽ تياداله چلا

داخفاكندي لبه اولى

دسيسي كباڽقكن علما سݢل

​Tetapi (idghām) haruslah pula

Demikianlah iẓhārnya tiadalah cela

Diikhfākan dia lebih awlā

Di sisi kebanyakan ‘ulamā segala

​​جک كمدين ميم حرف يڠ سام

دڠندي ساتو امڤام

حكمڽ (إِدغام) كات علما

ادغام صغير دسبوة نام

​​Jika kemudian mīm ḥuruf yang sama

Dengan dia satu umpama

Ḥukumnya (idghām) kata ‘ulamā

Idghām ṣaghīr disebut nama

​لان درڤد حروف يڠدوا

دڠندي جک برسوا

حكمڽ (اظهار) اينله جوا

اينله علما امڤوڽ فتوى

​​Lain daripada ḥuruf yang dua

Dengan dia jika bersua

Ḥukumnya (iẓhār) inilah jua

Inilah ‘ulamā empunya fatwā

​ڤليهراكن جاڠن داخفا

ميم يڠ ماتي كمدينڽ فا

اتو واو جک برجمڤا

واجب (اظهارڽ) جاڠن لوف

​​Peliharakan jangan diikhfā

Mīm yang mati kemudiannya fā

Atau wāw jika berjumpa

Wājib (iẓhārnya) jangan lupa

حكم لام ال دان لام الفعل

Ḥukum Lām al- dan Lām al-Fi‘l

​لام أل دوا كلاكوان

ڤرتام (اظهار) ڽات كتهوان

جک كمدينڽ دبري كتنتوان

امڤة بلس حروف وهي بڠساوان

​Lām al dua kelakuan

Pertama (iẓhār) nyata ketahuan

Jika kemudiannya diberi ketentuan

Empat belas ḥuruf wahai bangsawan

​دهيمڤونكن اوله سݢل أئمه

ددالم جمله امڤة كلمه

اَبغِ حجك وخف عقيمه

محفظكندي تياداله لمه

​Dihimpunkan oleh segala a’immah

Di dalam jumlah empat kalimah

Ibghi ḥajjaka wa khaf ‘aqīmah

Meḥafazkan dia tiadalah lemah

​(كدوا) دادغامكن دياڽ

جكلو اد كمدين اياڽ

امڤة بلس حروف يڠلانڽ

سڤرت دال شين امڤامڽ

​(Kedua) diidghāmkan dianya

Jikalau ada kemudian ianya

Empat belas ḥuruf yang lainnya

Seperti dāl shīn umpamanya

​ادڤون اكن لام ڤرتام

لام قمريه كات علما

لام يڠكدوا وهي سقسام

لام شمسيه دسبوة نام

​Adapun akan lām pertama

Lām qamariyyah kata ‘ulamā

Lām yang kedua wahai saksama

Lām shamsiyyah disebut nama

​لام الفعل ڤول دكات

إِظهاركندي بيرله ڽات

جک رل ڤول بسرت

سڤرت قل نعم والتقا

​Lām al-fi‘l pula dikata

Iẓhārkan dia biarlah nyata

Jika ral pula beserta

Seperti qul na‘am wa’l-taqā

أحكام المثلين والمتقاربين والمتجانسين

Aḥkām al-Mithlayn wa al-Mutaqāribayn wa al-Mutajānisayn

​جک دوا حروف ساتو امڤام

ڤد مخرج صفة ڤون سام

ياࢨت مثلين دبري نام

دمكينله كات سݢل علما

​Jika dua ḥuruf satu umpama

Pada makhraj ṣifat pun sama

Iaitu mithlayn diberi nama

Demikianlah kata segala ‘ulamā

​جک مخرجڽ همڤير سكتو

دڠن متقاربين دنماكن تنتو

جک مخرجڽ سام سوات

ياࢨت متجانسين نماڽ ايت

​Jika makhrajnya hampir sekutu

Dengan mutaqāribayn dinamakan tentu

Jika makhrajnya sama suatu

Iaitu mutajānisayn namanya itu

​جک ماتي حروف اولڽ

ادغام صغير دسبوة نماڽ

جک برباريس كدواڽ٢

ادغام كبير دكات دياڽ

​Jika mati ḥuruf awwalnya

Idghām ṣaghīr disebut namanya

Jika berbaris kedua-duanya

Idghām kabīr dikata dianya

بهݢين مد

Bahagian Madd

​مد ايت دواله ڽات

اصلى دان فرعى دسبوة ڤنديت

يڠڤرتام ايت ايوهي ڤؤت

مد طبيعي جوݢ دكات

​Madd itu dualah nyata

Aṣlī dan far‘ī disebut pendeta

Yang pertama itu ayuhai pokta

Madd ṭabī‘ī juga dikata

​مد طبيعي تياد بݢيڽ

ترهنتي اتس سسوات سببڽ

تياد برديري يڠ امڤوڽ حروفڽ

ملينكن بسرت دڠندياڽ

​Madd ṭabī‘ī tiada baginya

Terhenti atas sesuatu sebabnya

Tiada berdiri yang empunya ḥurufnya

Melainkan beserta dengan dianya

​تتاڤي سبارڠمان حروفله

دكچواليكن همزه اتو سكونله

كمدين مد جک داتڠله

مک ياࢨت مد طبيعيله

​Tetapi sebarang mana ḥuruflah

Dikecualikan hamzah atau sukūnlah

Kemudian madd jika datanglah

Maka iaitu madd ṭabī‘īlah

​مد فرعى امڤوڽ ارتي

دڠن سبب اي ترهنتي

درڤد سكون اتو همزة

كمدين مد اي ملاواتي

​Madd far‘ī empunya erti

Dengan sebab ia terhenti

Daripada sukūn atau hamzati

Kemudian madd ia melawati

​حروفڽ تيݢ اداله اي

اليف دان واو سرت يا

حد نوحيها مثلكندي

سڤرت ددالم قرأن يڠمليا

​Ḥurufnya tiga adalah ia

Alif dan wāw serta yā

Ḥadd nūḥīhā mithalkan dia

Seperti di dalam Qur‘ān yang mulia

​تتاڤي تأ داڤة تيدق دشرطكن

سبلوم واو ضمه مڽرتاكن

كمدين يا كسره مڠيريڠكن

سبلوم اليف فتحه دلازمكن

​Tetapi tak dapat tidak disharaṭkan

Sebelum wāw ḍammah menyertakan

Kemudian yā kasrah mengiringkan

Sebelum alif fatḥah dilāzimkan

​دان تتاڤي جكلو اداله

يا اتو واو جک ماتيله

دهولو درڤداڽ باريس فتحهله

حروف اللين دنماكنله

​Dan tetapi jikalau adalah

Yā atau wāw jika matilah

Dahulu daripadanya baris fatḥahlah

Ḥuruf al-līn dinamakanlah

حكم مد بسرت همزه

Ḥukum Madd beserta Hamzah

​كتهوي اوله سكلين كامو

بݢي مد ايت تيݢ احكامُ

وجوب دان جواز دان لزوم

حفظكن جاڠن سݢن دان جمو

​Ketahui oleh sekalian kamu

Bagi madd itu tiga aḥkāmu

Wujūb dan jawāz dan luzūmu

Ḥafaẓkan jangan segan dan jemu

​مک ادڤون مد واجب ايت

جک كمدينڽ داتڠ همزةُ

ددالم كلمه ڤركتأن يڠساتو

نماڽ متصل جوݢ ترتنتو

​Maka adapun madd wājib itu

Jika kemudiannya datang hamzatu

Di dalam kalimah perkataan yang satu Namanya muttaṣil juga tertentu

​دان يڠ جائز هارس دمدكن

دان هارس جوݢ دقصركن

مد دان همزه جک دچريكن

دكلمه يڠلان منفصل دنماكن

​Dan yang jā’iz harus dimaddkan

Dan harus juga diqaṣarkan

Madd dan hamzah jika diceraikan

Di kalimah yang lain munfaṣil dinamakan

​سڤرت دمكين جوݢ امڤام

جک سكون ملينتاڠي برسام

ڤد وقف كات علما

مثلڽ تعلمون نستعين مستقيمَ

​Seperti demikian juga umpama

Jika sukūn melintangi bersama

Pada waqaf kata ‘ulamā

Mithalnya ta‘lamūn nasta‘īn mustaqīma

​اتو ڤون برهيمڤون مد همزةُ

دڠن كلمه سام سكوتو

سڤرت أمنوا إِيمانا دان اُتوا

مد بدل نماڽ ايت

​Atau pun berhimpun madd hamzatu

Dengan kalimah sama sekutu

Seperti āmanū īmanā dan ūtū

Madd badal namanya itu

​مد لازم ايت جک اداله

سكونڽ ايت دري اصلله

ڤد وصل اتو وقفله

مثلڽ الضالين قياسكنله


​Mad lāzim itu jika adalah

Sukūnnya itu dari aṣallah

Pada waṣal atau waqaflah

Mithalnya al-ḍāllīn qiyāskanlah

​بهڬين مد لازم

Bahagian Madd Lāzim

​​مد لازم ايت دسيسي علما

بهݢينڽ امڤة بوكنڽ ليم

كلمى دان حرفى دڽتاكن نام

بهڬي دوا كدواڽ سام

​​Mad lāzim itu disisi ‘ulamā

Bahagiannya empat bukannya lima

Kalimī dan ḥarfī dinyatakan nama

Bahagi dua keduanya sama

​يعني كدواڽ٢ سكوتو

دبهڬي دوا ڤول ترتنتو

مخفف دان مثقل نماڽ ايت

جاديله امڤة بهڬين دسيتو

​Ya‘nī keduanya-duanya sekutu

Dibahagi dua pula tertentu

Mukhaffaf dan muthaqqal namanya itu

Jadilah empat bahagian disitu

​جک سكون ايت بسرت

دڠن مد دكلمه ڤركات

لازم كلمى نامڽ ڽات

سڤرت الصاخه مثل ڤنديت

​Jika sukūn itu beserta

Dengan madd di kalimah perkata

Lāzim kalimī namanya nyata

Seperti al-ṣākhkhah mithal pendeta

​اتو ڤد تيݢ حروف دداڤة

دان مدڽ دڤرتڠاهن تمڤة

لازم حرفى دبري معرفه

سڤرت ص حم ن دمثلكن تمڤة

​Atau pada tiga ḥurūf didapat

Dan maddnya dipertengahan tempat

Lāzim ḥarfī diberi ma‘rifat

Seperti ṣād ḥāmīm nūn dimithalkan tempat

​كدواڽ ايت ادكلاڽ

مثقل جک دداغامكن دياڽ

دان مخفف تيف٢ كدواڽ

تتكال كتيدأن ادغام بڬيڽ

​Keduanya itu adakalanya

Mithqāl jika diidghāmkan dianya

Dan mukhaffaf tiap-tiap keduanya

Tatkala ketiadaan idghām baginya

​لازم حرفى اداله اي

داول سڬل سورة يڠمليا

ڤد دلاڤن ترسيمڤن اي

رمزڽ كم عسل نقص ايڠتكن سڬيا


​Lāzim ḥarfī adalah ia

Di awwal segala sūrah yang mulia

Pada delapan tersimpan ia

Rumusnya kam ‘asal naqaṣ ingatkan segia

​لاࢨن درڤد حروف يڠكدوا

تتافي اليف دكچواليكن جوا

ياࢨت مد طبيعى جوݢ دباوا

تياداله خلاف ددالم فتوى

​Lain daripada ḥurūf yang kedua

Tetapi alif dikecualikan jua

Iaitu mad ṭabī‘ī juga dibawa

Tiadalah khilāf di dalam fatwā

​دان دمكين جوݢ دبياني

داول ببراف سورة قرأن

دلفظ حى طاهر ڽات دسيني

فواتح السور نماڽ اين

​Dan demikian juga dibayāni

Di awwal beberapa sūrah Qur’āni

Lafaẓ ḥayyun ṭāhir nyata disini

Fawātiḥ al-suwar namanya ini

​فواتح االسور دبري كتارا

امڤة بلس حروفڽ وهي سودارا

رمزڽ ايت چوب ڤليهارا

من قطعك صله سحيرا

​Fawātih al-suwar diberi ketara

Empat belas ḥurūfnya wahai saudara

Rumusnya itu cuba pelihara

Man qaṭa‘ka ṣilhu suḥayrā

​الحمد للّه سمڤرناله سوده

نظم دكارڠ فقير يڠ رنده

دهارڤكن الله ممبري ڤرموده

بهوا ملڠكڤكن بڬيڽ فائده

​Al-Ḥamduli’Llāh sempurnalah sudah

Naẓam dikarang faqīr yang rendah

Diharapkan Allāh memberi permudah

Bahawa melengkapkan baginya fā’idah

​صلوة دان سلام توهن يڠ اس

داتس نبي سننتياس

سيدنا محمد يڠباࢨک بڠسا

سلما اد كتيک دان ماس

​Ṣelawat dan salām Tuhan yang Esa

Di atas nabi senantiasa

Sayyidinā Muḥammad yang baik bangsa

Selama ada ketika dan masa

​دان سڬل صحبه كلورݢ

استري ذرياتڽ سماله جوݢ

مريک دجنجيكن دڠن شرݢ

امڤوڽ كتيڠڬين يڠ تياد هڠݢ

​Dan segala ṣaḥabah keluarga

Isteri dhuriyyātnya samalah juga

Mereka dijanjikan dengan shurga

Empunya ketinggian yang tiada hingga


Sumber:

Raja Ḥāji Muḥammad Sa‘īd ibn Raja Ḥāji Muḥammad Ṭāhir Riau,

Sha‘ir Naẓam Tajwīd al-Qur’ān, cetakan ketiga (Kuala Lumpur: Khazanah Fathaniyah, 1427H/2006M), hlm. 1-8.


Penyalin Jawi dan Rumi:

Umar bin Rahamat & Nuha Nusaibah binti Muhammad Zawave


337 lihatan0 komen

Siaran Terkini

Lihat Semua
bottom of page